Een statine (of cholesterolsyntheseremmer) is een cholesterolverlagend medicament. Statines verlagen het cholesterolgehalte in het bloed, waardoor de kans op hart- en vaatziekten kleiner wordt. Dagelijks worden statines door ruim anderhalf miljoen Nederlanders gebruikt. 20% van de mensen, heeft last van spierpijn. De spierklachten variëren van stijfheid in armen en benen, tot flinke spierpijn waardoor men belemmerd wordt in het uitoefenen van de dagelijkse activiteiten. Opvallend is, dat juist de niet-werkzame vorm van de statines deze spierpijn veroorzaakt. Aldus, onderzoekers van het Radboudumc, in een artikel in het wetenschappelijk tijdschrift Cell Metabolism. Door deze ontdekking zal het vinden van nieuwe mogelijkheden om de spierpijn te verminderen of te voorkomen, makkelijker worden.

Belemmering dagelijks functioneren

Het grootste deel van de gebruikers van statine heeft weliswaar te maken met spierpijn zonder spierschade, toch belemmert de pijn het dagelijks functioneren. Frans Russel, hoogleraar farmacologie-toxicologie en leider van het onderzoek: “In veel gevallen zorgt die spierpijn ervoor dat patiënten de statines af en toe niet innemen. Om de soms ernstige klachten te verminderen wordt ook vaak de dosis verlaagd. In beide gevallen leidt dat tot een minder effectieve behandeling.”

Volgens het onderzoeksteam van het Radboudumc ligt het probleem in de remming van het functioneren van de mitochondriën (de energiecentrales van de cel), dat als gevolg van het gebruik van statine zou ontstaan.

Oorzaak: lacton

Onderzoeker Tom Schirris: “Eenmaal in het lichaam komen statines in twee chemische vormen voor; als zuur en als lacton. Beide vormen kunnen in elkaar overgaan, maar alléén de zuurvorm zorgt voor een cholesterolverlaging. De lactonvorm doet dat niet. In ons onderzoek zien we verder dat juist de niet-werkzame lactonvorm de spierklachten geeft en niet de zuurvorm.”

Conclusie: de spierklachten ontstaan doordat de lactonvorm de werking van de mitochondriën aantast. Mitochondriën zetten voeding om in biobrandstof voor onze cellen. Bijna alle cellen in ons lichaam bevatten mitochondriën. Met name cellen van organen die heel veel energie verbruiken – zoals hart, lever, hersenen en spieren – bevatten heel veel mitochondriën.

Adem benemend

Naast de belemmering van de ademhalingsketen in de mitochondriën (de keten waarin de cel door verbruik van zuurstof energie genereert), ontdekten de wetenschappers een ophoping van statines in de spier, gedurende de behandeling. Ook dit draagt bij aan de remming van de optimale werking van de mitochondriën.

Geschreven door: Dorothy Looman
Bron: Radboud UMC